ျပခန္းအဝမွာ ကပ္ထားတဲ့ “ဖိတ္ၾကားထားသူမ်ားသာ” လို႔ အဂၤလိပ္လို ေရးထားတဲ့ ပိုစတာက ေရာက္ရွိသြားသူကို တခ်က္ေတာ့ တန္႔သြားေစပါတယ္။ အဲဒီပိုစတာ ေဘးမွာလည္း “လက္နက္၊ ကင္မရာ ကိုင္ေဆာင္ထားသူမ်ား အခန္းထဲ မဝင္ရ” ဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ရ စာလံုးတခ်ိဳ႕ကို အနီေအာက္ခံမွာ အနက္စာလံုးနဲ႔ အဂၤလိပ္လို ေရးထားျပန္တယ္။
အေမွာင္ခ်ထားတဲ့ အခန္းထဲ ရုတ္တရက္ ဝင္လုိက္ရင္ပဲ ကိုယ့္ႏွလံုးခုန္သံ ကိုယ္ျပန္ၾကားရသလို ဖန္တီးထားတဲ့ အသံ အမ်ိဳးအစားတခုက ႀကိဳဆိုလို႔၊ ေမွာင္ေနတဲ့ အခန္းထဲမွာ လႊတ္ထားတဲ့ စေပါ့လိုက္ အမ်ိဳးအစား တခုကလည္း ဝင္ေရာက္ သြားသူကို အေႏွာင့္အယွက္ ျပဳေနျပန္တယ္။ နံရံမွာ ျပသထားတဲ့ တီဗီမွာေတာ့ အရင္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလက ျမဝတီ ရုပ္ျမင္သံၾကား မလာခင္ ျပသေလ့ရွိတဲ့ ခ်ီတက္ေနတဲ့ တပ္မေတာ္သားေတြ၊ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေခတ္ရဲ႕ ေဆာင္ပုဒ္တခ်ိဳ႕ တလွည့္စီ ျပသထားတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းဆုရဲ႕ “Toy Soldiers” လို႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္ အႏုပညာ ျပပြဲတခု ျဖစ္ပါတယ္။ အင္စေတာ္ေလးရွင္း အႏုပညာ အမ်ိဳးအစားေတြထဲက တခုလို႔ ေျပာႏုိင္တဲ့ ရယ္ဒီမိတ္ ပစၥည္းေတြနဲ႔ စုစည္းတပ္ဆင္ထားတဲ့ Found Art ျပပြဲပါ။
စစ္သားအရုပ္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးက ဝန္းရံၿပီး အလယ္မွာေတာ့ ႂကြက္ေထာင္ေခ်ာက္၊ ရဲဒင္း၊ အသားႀကိတ္စက္၊ ဘူဒိုဇာကား၊ ေၾကးမီးပူ၊ တယ္လီဖုန္း၊ ဗီဒီယို ကင္မရာ၊ ေရႊေဘာ္၊ ကက္ေၾကး စတဲ့ ပစၥည္းေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ဖန္တီး တင္ဆက္ထားတဲ့ အႏုပညာပစၥည္း ၁၂ ခုကို ျပသထားတာပါ။ စစ္သားရုပ္ ကေလးေတြထက္ ႀကီးမားတဲ့ အလယ္က ပစၥည္းေတြကို ႏွစ္လက္မ သံေခ်ာင္းႀကီးေတြနဲ႔ ျပန္ခ်ဳပ္ ထားပါေသးတယ္။
အေမွာင္ခန္းထဲမွာ ျပသထားတဲ့ အႏုပညာ ပစၥည္း တခုခ်င္းစီအတြက္ စေပါ့မီးတခုစီ ေပးထားပါတယ္။ ပစၥည္း အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳးစီကို အိမ္ရွင္မေတြ သံုးတဲ့ သစ္သားစဥ္းတီတံုး တခုစီေပၚမွာ တပ္ဆင္ထားတာပါ။ သူဟာ ဒီလိုျပသႏုိင္ဖို႔အတြက္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက စတင္ဖန္တီးခဲ့တာလို႔ သိရပါတယ္။
“ဖိတ္ၾကားထားသူမ်ားသာ” ဆိုတဲ့ အဝင္ဝက စာတန္းကို ေတြ႕ရေတာ့ ဖိတ္ၾကားသည္ျဖစ္ေစ၊ မဖိတ္ၾကားသည္ျဖစ္ေစ၊ အႏုပညာရွင္က ေက်နပ္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မလိုလားသည္ျဖစ္ေစ တာဝန္အရ အႏုပညာျပခန္းေတြကို လာၾကသူေတြ ရွိခဲ့ဖူးတဲ့ ေခတ္ကို ျပန္ေျပာင္း မစဥ္းစားဘဲ မေနႏုိင္ ျဖစ္မိပါတယ္။
“ဒါကေတာ့ က်ေနာ့္ရဲ႕ အႏုပညာ လြတ္လပ္ခြင့္ပါ။ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ လြဲမွာလည္း စိုးတယ္၊ က်ေနာ္ဟာ ကမ္ပိန္းလုပ္ေနတာ မဟုတ္ဘူး၊ ဆႏၵျပေနတာလည္း မဟုတ္ဘူး၊ အႏုပညာကို ျပေနတာျဖစ္တယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အႏုပညာကို ခံစားႏုိင္မယ္လို႔ ထင္တဲ့သူေတြကိုပဲ ဖိတ္ပါတယ္” လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက ရွင္းျပပါတယ္။
စိစစ္ေရး ကာလကဆုိရင္ ပန္းခ်ီအႏုပညာျပခန္းေတြကို ပရိသတ္ေတြက မၾကည့္ရႈခင္၊ မခံစားရေသးခင္ စိစစ္ေရး အဖြဲ႕က အရင္လာေရာက္ ၾကည့္ရႈၿပီး အႏုပညာ ပစၥည္းေတြကို ျဖဳတ္တာ၊ ပယ္တာ၊ မျပဖို႔ ေျပာတာေတြ အႏုပညာရွင္ေပါင္း မ်ားစြာ ခံစားခဲ့ရပါတယ္။ အခုေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက သူ႔ရဲ႕ တကုိယ္ေတာ္ အႏုပညာ လြတ္လပ္ခြင့္ကို သရုပ္ေဖာ္ လိုက္ပါၿပီ။
ၿငိမ္းခ်မ္းဆုဟာ ပန္းခ်ီကားေတြ၊ အႏုပညာ ပစၥည္းေတြကို စိစစ္ျဖတ္ေတာက္ ခဲ့သူေတြ အေပၚမွာလည္း အာဃာတ မထားပါဘူး။ သူတို႔တေတြကို သူ႔ရဲ႕ အႏုပညာ ျပပြဲေတြဆီ လာေစခ်င္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ သူ႔အႏုပညာေတြကို သိခ်င္တယ္ ဆိုရင္လည္း ေသေသခ်ာခ်ာ ရွင္းျပခ်င္တယ္၊ သူတို႔ ရွင္းျပတာေတြကိုလည္း နားေထာင္ေစခ်င္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
“က်ေနာ္ မွတ္ထားတာ တခုရွိတယ္။ ေျပာတဲ့သူက ဘီအီးဒီေအာင္သိုက္လို႔ ထင္ပါတယ္၊ လူတုိင္းနားလည္တဲ့ အႏုပညာဆိုတာ အႏုပညာ အၾကမ္းစားတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္ သူတို႔ကို ရွင္းျပခ်င္တယ္၊ အႏုပညာသည္ အႏုပညာပါလား၊ အႏုပညာကို ခုတံုးလုပ္ျခင္းသည္ အႏုပညာကို ခုတံုးလုပ္တာပါလားလို႔ ရွင္းျပခ်င္တာ။ ရွင္းျပမွလည္း သိမယ္၊ သိမွာလည္း တန္ဖိုးထားတတ္မယ္၊ ငါအကုန္ သိၿပီးသားဆုိတာမ်ိဳးေတာ့ မရဘူးေပါ့၊ အႏုပညာဟာ အရမ္း သိမ္ေမြ႕ပါတယ္” လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက ေျပာပါတယ္။
ပန္းခ်ီကား တခ်ပ္ခ်င္းစီ၊ အႏုပညာ ပစၥည္း တခုခ်င္းစီကို ဘာအဓိပၸာယ္လဲဆိုၿပီး လိုက္ေမး၊ လိုရာဆြဲေတြးၿပီး အႏုပညာရွင္ကို ရန္သူလို သေဘာထားခဲ့တဲ့ ေခတ္တခုကေတာ့ စြန္းစြန္းကေလး လြန္ေျမာက္ခဲ့ၿပီလို႔ ဆိုရမယ္ ထင္ပါတယ္။
“ေနရာတုိင္းမွာ အဓိပၸာယ္လိုက္ဖြင့္ခိုင္းေနရင္ေတာ့ မဟုတ္ေသးဘူးေပါ့။ အလံမွာ အနီေရာင္ပါတာနဲ႔၊ အနီေရာင္ဆုိတာ ရဲရင့္ျခင္း၊ ေတာ္လွန္ေရးစိတ္ဓာတ္လို႔ ဖြင့္ဆိုၿပီး အနီေရာင္ကဲတဲ့ ပန္းခ်ီကားကို ျဖဳတ္ခုိင္းတာမ်ိဳးကေတာ့ မဟုတ္ဘူးေပါ့ဗ်ာ။ ပန္းခ်ီကား ဆိုတာ အလံမွမဟုတ္တာ၊ ၿပီးေတာ့ တုိင္မွာလႊင့္ထားတာမွ မဟုတ္တာ၊ ထဘီခ်ဳပ္ဝတ္တာမွ မဟုတ္တာ” လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက ဆက္ေျပာပါတယ္။
မီးဖိုေခ်ာင္းသံုး စဥ္းတီတံုးေတြေပၚမွာ သူရဲ႕ ပစၥည္းေတြကို တပ္ဆင္ထားတာဟာ အဓိပၸာယ္ တစံုတခုမ်ား ရွိသလားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကုိေတာ့ သူက ဒါကို သီးျခား အဓိပၸာယ္ မဖြင့္ဆုိခ်င္ဘူးလို႔ ဆိုလာပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက သူ႔ရဲ႕ အႏုပညာ ပစၥည္းေတြကို ၾကည့္ရႈသူေတြ လြတ္လပ္စြာ ခံစားႏုိင္တယ္ ဆိုေပမယ့္ တာဝန္ယူမႈ ကင္းတဲ့ လြပ္လပ္စြာ ခံစားေစျခင္း မဟုတ္ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ သူဆိုလိုတာကေတာ့ ခံစားခ်င္သလို ခံစားဆုိၿပီး ၾကည့္ရႈသူ ဘက္ကုိ လ်စ္လွ်ဴရႈတဲ့ ပံုစံမဟုတ္ဘူးလို႔ ယူဆရပါတယ္။
“အႏုပညာရွင္ဆုိတာ ေသေသခ်ာခ်ာ ေတြးေတာခံစား ဖန္တီး တည္ေဆာက္ၿပီးမွ ပရိသတ္ကို ခ်ျပတာပါ” လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။
သူခင္းက်င္း ျပသထားတဲ့ အႏုပညာ ပစၥည္းေတြက နားလည္ရ ခက္ခဲတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၾကည့္ရႈသူရဲ႕ အသက္အရြယ္၊ ျဖတ္သန္း က်င္လည္ရတဲ့ ဘဝေတြ ကြာျခားသလို ခံစားပံုျခင္းလည္း ကြာျခားႏုိင္ပါတယ္။
Marcel Duchamps က ၁၉၁၇ ခုႏွစ္က စတင္ျပသခဲ့တဲ့ Found Art ေခၚ ရယ္ဒီမိတ္ အႏုပညာ ေခၚ ရွိၿပီးသား ပစၥည္းေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္ ဖန္တီးျပသတဲ့ အႏုပညာ ပံုစံတရပ္ဟာ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ အေစာပိုင္း ကာလေတြကမွ ျမန္မာအႏုပညာရွင္တခ်ိဳ႕ရဲ႕ မိတ္ဆက္ေပးမႈေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္က ပရိသတ္ဟာ မ်က္ဝါးထင္ထင္ ျမင္ေတြ႕ ခံစားခြင့္ ရခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို မိတ္ဆက္ ေပးတဲ့ အႏုပညာရွင္ေတြထဲမွာ ပန္းခ်ီၿငိမ္းခ်မ္းဆုလည္း တဦး အပါအဝင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းဆုဟာ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ရန္ကုန္ ပန္းခ်ီပန္းပုေက်ာင္းက ဆင္းခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္မွာ တကိုယ္ေတာ္ ပန္းခ်ီျပပြဲ စတင္ျပသခဲ့ၿပီး ဒီေန႔အခ်ိန္အထိ တကိုယ္ေတာ္ ျပပြဲ ၁၄ ပြဲ က်င္းပၿပီးၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္က စတင္ၿပီး အင္စေတာ္ေလးရွင္း၊ ပါေဖာမန္႔၊ Video Art ၊ ဗီႏုိင္း အႏုပညာစတဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္ အႏုပညာမ်ားစြာကိုလည္း ခင္းက်င္း ျပသခဲ့ ပါတယ္။ ဒီလို ေခတ္ၿပိဳင္ အႏုပညာေတြကို ဖန္တီး ျပသေပမယ့္ သူ႔ရဲ႕ ပင္မေရစီးကေတာ့ ပန္းခ်ီပါလို႔ ဆုိပါတယ္။ ပန္းခ်ီၿငိမ္းခ်မ္းဆုကို သိတဲ့သူေတြကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ အခရိုင္းလစ္ Landscape ပန္းခ်ီကားေတြနဲ႔ တြဲမိၾကပါလိမ့္မယ္။
ရန္ကုန္ ပုလဲကြန္ဒိုမွာ ရွိတဲ့ Studio Square အႏုပညာျပခန္းမွာ ၂ ရက္တည္း ျပသခဲ့တဲ့ Toy Soldiers အႏုပညာ ျပပြဲက ၿငိမ္းခ်မ္းဆုရဲ႕ လက္ရာေတြကို ျပသရံုျပသၿပီး ေရာင္းခ်မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ သိရပါတယ္။ ဒါကလည္း စစ္သားရုပ္ကေလးေတြက ပလတ္စတစ္လို မခုိင္မာတဲ့၊ က်ိဳးပဲ့ႏုိင္တဲ့ ရယ္ဒီမိတ္ ပစၥည္းနဲ႔ လုပ္ရတာေၾကာင့္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ခုိင္မာတဲ့ ၾကားခံပစၥည္း အသံုးျပဳႏုိင္ရင္ေတာ့ သူ႔ရဲ႕ အႏုပညာ ပစၥည္းေတြကို ေရာင္းခ်မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းဆု ျပသထားတာဟာ သူ တပ္ဆင္ထားတဲ့ အႏုပညာ ပစၥည္းေတြသာ မဟုတ္ဘဲ အသံနဲ႔ အလင္းရဲ႕ ဆက္စပ္မႈလည္း ပါရွိေနပါတယ္။
“လူဟာ တေယာက္တည္း တိတ္ဆိတ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ၾကားရတဲ့ အသံကို သတိမျပဳမိၾကဘူး၊ အဲဒါေၾကာင့္ ႏွလံုးခံုသံနဲ႔ တူတဲ့ အသံကို လႊတ္ေပးထားတာ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအသံကို လူက အၾကာႀကီး မၾကားခ်င္ဘူး၊ ၿပီးေတာ့ မီးအစက္အေပ်ာက္ေတြက အေမွာင္ခန္းထဲမွာ ၾကည့္ေနရတဲ့ လူကို အေႏွာင့္အယွက္ ေပးေနတယ္။ ၾကည့္တဲ့သူက ဒီအႏုပညာ ပစၥည္းေတြကို ၾကည့္ခ်င္ ေနေပမယ့္ ဒီအခန္းထဲမွာ အၾကာႀကီး မေနခ်င္ဘူး။ က်ေနာ္က လူေတြကို ဖိတ္တယ္၊ ဒါေပမယ့္ အၾကာႀကီးလည္း မေနေစခ်င္ဘူး၊ အဲဒီသေဘာကိုပါ ဆက္စပ္ ျပခ်င္တာ” လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက ရွင္းျပတယ္။
လာလည္း လာေစခ်င္တယ္၊ အၾကာႀကီးလည္း မေနေစခ်င္တဲ့ ေနရာဟာ ဘယ္ေနရာ ျဖစ္မလဲ။
စစ္သားဟာ စစ္သားခ်ည္း ျဖစ္မေနဘဲ သံနဲ႔ျပန္အခ်ဳပ္ခံထားရတဲ့ ေရႊေဘာ္၊ မီးပူ၊ တယ္လီဖုန္း၊ ကင္မရာ၊ ရဲဒင္း၊ ကက္ေၾကး၊ ဘူဒိုဇာကား စတဲ့ စစ္သားနဲ႔ မသက္ဆုိင္သင့္တဲ့ ပစၥည္းေတြနဲ႔ တြဲဖက္ ခင္းက်င္းထားတဲ့အတြက္ ဒီျပပြဲဟာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလ တခုလံုးရဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခအေနကုိ ေဖာ္ျပခ်င္တာလား … ဆုိတဲ့ ေမးခြန္းကိုေတာ့ သူက ျပန္ေျဖပါတယ္။
“က်ေနာ္ ႀကီးျပင္းစ စိတ္ကစားတဲ့ အရြယ္၊ သာမန္ကေန ေက်ာ္ေတြးတတ္တဲ့ အခ်ိန္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကို စတင္ စိတ္ဝင္စားတဲ့ အခ်ိန္၊ ဆန္႔က်င့္ဘက္လိင္ကို စ စိတ္ဝင္စားတဲ့ အခ်ိန္၊ စာေပဂီတ စတဲ့ အႏုပညာကို စခံစားတတ္တဲ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အရြယ္မွာ အရင္ဆံုး ၾကားလိုက္ရတာက ေသနတ္သံေတြပဲ။ အခု က်ေနာ့္ အသက္ ၄၀၊ က်ေနာ္ ရွစ္တန္းႏွစ္မွာ ၈၈ အေရးအခင္း ျဖစ္တယ္၊ ဆီကိုင္တဲ့လက္က ဆီစြန္းမွာပဲေလ” လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းဆုက ေျပာျပပါတယ္။
ဆယ္ေက်ာ္သက္ အရြယ္ကေန အသက္ ၄၀ နီးပါးအထိ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ ခံစားေတြ႕ႀကံဳခဲ့သမွ်ကို အႏုပညာ ပစၥည္းမ်ား အျဖစ္ ျပန္လည္ ဖန္တီးထားတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းစုရဲ႕ Toy Soldiers ဟာ အကယ္၍မ်ား ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ ရခဲ့ရင္ ျမန္မာျပည္မွာ တခ်ိန္က တကယ္ကို ျဖစ္ခဲ့ ရွိခဲ့တာေတြကို သေကၤတ အျဖစ္ ျပန္လည္ၾကည့္ရႈ အမွတ္ရေစႏိုင္မယ့္ အႏုပညာ ပစၥည္းမ်ားလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
The post အ႐ုပ္စစ္သားေတြၾကည့္ဖို႔ … “ဖိတ္ၾကားထားသူမ်ားသာ” appeared first on ဧရာ၀တီ.